پایداري سود در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با تاکید بر قابلیت اتکاي اقلام تعهدي

Transcript

1 فصلنامه پژوهشهاي مدیریت ویژهنامه شمارههاي 94 و / 95 بهار و تابستان 39 پایداري سود در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با تاکید بر قابلیت اتکاي اقلام تعهدي زهرا پورزمانی استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزي (مسي ول مکاتبات) zpoorzamani@ yahoo.com آزیتا جهانشاد استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزي محمود کاشانی کارشناس ارشد حسابداري تاریخ دریافت: 9/6/7 تاریخ پذیرش: 9// چکیده در این مقاله رابطه بین پایداري سود و قابلیت اتکاي اقلام تعهدي مورد بررسی قرار گرفته است در این راستا ابتدا یک طبقه بندي جامع ترازنامه اي از اقلام تعهدي ارایه شده است و سپس هر طبقه بر اساس قابلیت اتکاي آن طبقه بندي گردیده است. جامعه آماري این مقاله شامل شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 38 الی 387 می باشد که 7 شرکت از این جامعه بصورت تصادفی بعنوان نمونه آماري انتخاب شده اند. در این مقاله چهار فرضیه مطرح گردید. براي آزمون فرضیه ها از روش تحلیل پانلی استفاده شده است.نتایج تایید کردند طبقاتی که قابلیت اتکاي کمتري دارند به پایداري کمتر سود می انجامند و اگر سرمایه گذاران این پایداري کمتر سود را پیش بینی نکنند ممکن است به قیمت گذاري نادرست اواراق بهادار توسط آنها بینجامد. واژههاي کلیدي: قابلیت اتکا پایداري سود اقلام تعهدي. 57

2 / 58 پایداري سود در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با تاکید بر قابلیت اتکاي اقلام تعهدي - مقدمه امروزه حسابداري را بعنوان یک سیستم اطلاعاتی تعریف میکنند که یکی از مهمترین اطلاعاتی که از یک سیستم حسابداري بدست می آید اطلاعات مربوط به سود است. استفاده کنندگان صورتهاي مالی بیشترین توجه خود را به سودمعطوف می کنند (کردستانی.(383 5 سود حسابداري از نظر بسیاري از استفاده کنندگان صورتهاي مالی ابزار مهمی براي سنجش عملکرد شرکت ها و مدیران آنها محسوب می شود. بعنوان مثال سود حسابداري می تواند مبناي اعتبار دهی بانکها به شرکتها و یا از شرایط پذیرش شرکتها در بورس اوراق بهادار بشمار آید. (ظریف فرد و ناظمی 383 ). 94 از آنجا که سود حسابداري تحت سیستم حسابداري تعهدي محاسبه می شود و برخی از درآمدهاي شرکت نقدي و برخی تعهدي و مشمول تخمین جریانهاي نقدي آینده و معوق نمودن جریانهاي نقدي گذشته می شود. بنابراین سود شرکت را می توان به دو عنصر نقدي و تعهدي تقسیم نمود. عنصر تعهدي نسبت به عنصر نقدي سود داراي عینیت کمتري است و درنتیجه قابلیت اتکاي کمتري نسبت به عنصر نقدي سود دارد. این مشکل از آنجا نشات می گیرد که اقلام تعهدي شامل اندازه گیري منافع یا تعهدات آتی اي است که اکنون وجود دارد (ریچاردسون و دیگران 5 ). هنگامی که عنصر تعهدي سود بصورت غیر معمول بزرگ یاکوچک می شود سود داراي پایداري کمتري می شود. در این راستا هدف از این پژوهش بررسی پایداري سود در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با تاکید بر قابلیت اتکاي اقلام تعهدي می باشد. به عبارت دیگر پژوهشگر بدنبال پاسخ به این مسي له است که آیا بین عنصر نقدي و عنصر تعهدي سود تفاوت وجود دارد. این پژوهش پیش بینی می کند عنصر تعهدي سود به علت ذهنیت بیشتر و قابلیت اتکاي کمتر داراي پایداري کمتري نسبت به عنصر نقدي سود است. کردستانی (383) در پژوهشی با عنوان "بررسی و تبیین رابطه بین کیفیت سود و واکنش بازار به تغییرات سود نقدي "رابطه بین کیفیت سود و واکنش بازار به تغییرات سود نقدي را بررسی نمود. در این پژوهش کیفیت سود بر مبناي پایداري سود قابلیت پیش بینی سود و رابطه بین سود و جریان نقدي عملیاتی اندازه گیري شده است. بطور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که سود نقدي اطلاعاتی در مورد ارزش شرکت فراهم میکند و تغییر قیمت سهام بر اثر سود حسابداري معیار قابل مشاهده اي از تغییر نظام مند باورهاي سرمایه گذاران است که تحت تاثیر محتواي اطلاعاتی سود حسابداري تغییر یافته است. برقعی (385) در پژوهشی به " بررسی خطاي برآورد اقلام تعهدي با کیفیت سود (پایداري سود) "پرداخت. در این پژوهش کیفیت اقلام تعهدي بستگی به میزان تحقق جریان هاي نقدي دارد و از طرفی خطاي برآورد شامل خطاهاي عمدي و غیر عمدي است.نتایج این پژوهش نشان می دهد که با افزایش خطاي برآورد اقلام تعهدي کیفیت سود کاهش پیدا می کند و کیفیت اقلام تعهدي با کیفیت سود رابطه مثبت دارد. خواجوي و دیگران( 389 ) تاثیر محافظه کاري بر پایداري سود در شرکت هاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسی قرار دادند. نتایج آزمون با استفاده از نمونه اي متشکل از 55 شرکت طی دوره زمانی 377 تا 386 حاکی از آن است که میان محافظه کاري و پایداري سود رابطه منفی وجود دارد. مشایخی و دیگران( 388 ) به بررسی تاثیر محافظه کاري حسابداري بر پایداري و توزیع سود پرداختند. یافته هاي تحقیق نشان می دهد با افزایش محافظه کاري توزیع و پایداري سود کاهش می یابد. در این پژوهش از نسبت تعدیل شده ارزش بازار خالص دارایی ها به ارزش دفتري آنها براي اندازه گیري محافظه کاري استفاده شده است. اسلوان (996) نشان داد عنصر تعهدي سود نسبت به عنصر نقدي سود داراي پایداري کمتري است که علت این امر را ذهنیتی بودن اقلام تعهدي نسبت به عنصر نقدي دانست. کار وي بر تفاوت بین عنصر نقدي سود دلالت داشت وي استدلال کرد که عامل اصلی تفاوت بین عنصر نقدي و تعهدي مربوط به تخمین و براورد اقلام تعهدي است. اسلوان (996) در رابطه باکارایی بازار با توجه به اطلاعات اقلام تعهدي نشان داد که رفتار و عمل سرمایه گذاران با پیش بینی پایداري کمتر سود تغییري

3 فصلنامه پژوهشهاي مدیریت ویژهنامه شماره هاي 94 و 95 بهار و تابستان / نتیجه به این شکل نمیشد بعلاوه تفاوت پایداري جزء نقدي و تعهدي بیشتر به خاطر ذهنی بودن اقلام تعهدي است (اطلاعات با قابلیت اتکاي کم معرف خطاي اندازهگیري است که ثبات سود را کاهش میدهد)..(Dechows & et al, 4) یافتههاي تحقیق آلن و همکاران( ) حاکی از این است که اقلام تعهدي با بازده آتی سهام رابطه منفی دارد وقتی افزایش سود با افزایش اقلام تعهدي همراه است بازده سهام پاي ین است. بر این اساس سطوح اقلام تعهدي میتواند اطلاعاتی درباره کیفیت سود فراهم کند. سطوح بالاي اقلام تعهدي بیان میکند ارتباط پایین اقلام تعهدي و بازده سهام ممکن است به دلیل این باشد که حجم بالاي اقلام تعهدي از دخل و تصرف مدیران در سود خبر میدهد این دخل و تصرف از کیفیت سود میکاهد و به ارتباط منفی بازده سهام و اقلام تعهدي منجر میشود ) al,.(allen & et هی () پژوهشی در رابطه با تغییرات پایداري سود با تغییرات کیفیت سود انجام داد. نتایج پزوهش وي نشان می دهد تغییر در کیفیت سود موجب تغییر در پایداري سود در بلند مدت می شود. روش پژوهش جمعآوري ادبیات و اطلاعات و داده هاي مورد نیاز پژوهش از روشهایی همچون مطالعات کتابخانهاي و مراجعه به سایت هاي اینترنتی مانند سایت بورس اوراق بهادار تهران و استفاده از نرم مدیریت پژوهش توسعه و مطالعات اسلامی شرکت اطلاع رسانی و خدمات سازمان بورس اوراق بهادار تهران و اکسل و ورد استفاده شده است. جامعه آماري این پژوهش شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره 38 تا 387 می باشند و شرکتهایی انتخاب شده اند که سال مالی آنها به 9 اسفند ماه ختم می شود و طی سالهاي 38 تا نمی کند که این امر باعث قیمت گذاري نادرست اوراق بهادار می شود اسلوان اقلام تعهدي را بعنوان تغییر در سرمایه در گردش غیرنقدي منهاي هزینه هاي استهلاك تعریف کرد 89-35).(Sloan, 996, ریچاردسون و همکاران (5) کار اسلوان را گسترش دادند و نقاط ضعف آن را برطرف کردند در پژوهش آنها اقلام تعهدي ترازنامه به سه عنصر اقلام تعهدي فعالیت هاي عملیات جاري اقلام تعهدي فعالیت هاي عملیات غیر جاري و اقلام تعهدي فعالیت هاي تامین مالی تفکیک شد.سپس هر عنصر به عناصر دارایی و بدهی مربوطه تجزیه شد وبعد هر طبقه از اقلام تعهدي بر مبناي قابلیت اتکاي آنها مورد ارزیابی قرار گرفت. نتیجه کلی این پژوهش این بود که بین قابلیت اتکاي اقلام تعهدي و پایداري سود رابطه وجود دارد و با کاهش قابلیت اتکاي اقلام تعهدي پایداري سود کاهش می یابد. همچنین نتایج حاکی از آن بود که بازده آتی سهام با اقلام تعهدي رابطه معکوس دارد و این رابطه معکوس براي اقلام تعهدي با قابلیت اتکاي کمتر قوي تر است 5), al (Richardson & et. شواهد مطالعات محققانی همچون دیکو و دکو () مطابق با این فرضیه است که اقلام تعهدي بسیار بزرگ نشان دهنده رفتارهاي فرصت طلبانه بیشتر توسط مدیریت میباشد.(Dechows and Dichev,, 35-59) جونز (99) نیز تفاوت بین سود و وجه نقد حاصل از عملیات را بعنوان اقلام تعهدي شناسایی کرده است. در این رویکرد عقیده حاکم آن است که اطلاعات موجود از وجوه نقد حاصل از عملیات معیاري عینیتر براي ارزیابی عملکرد واقعی اقتصادي واحد تجاري است و از این رو کمتر میتواند مورد دستکاري مدیریت قرار گیرد Jones, (9,99). پیک و همکاران (7) با بررسی تاثیر محافظه کاري بر پایداري سود به این نتیجه رسیدند که پایداري سود در شرکتهاي با محافظه کاري بیشتر نسبت به شرکتهاي با محافظه کاري کمتر از پایداري کمتري برخوردار است. دیکو و همکاران (4) معتقدند سرمایهگذاران پایداري کمتر جزء تعهدي سود را به درستی پیشبینی میکنند و اگر آنها دیدگاه ثابت بر روي سود کل داشتند 387 تغییر سال مالی نداشته باشند و شرکتها تا پایان سال 38 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده باشند و در طی سالهاي 38 تا 387 از بورس اوراق بهادار تهران خارج نشده باشند و اطلاعات مالی مورد نیاز

4 / 6 پایداري سود در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با تاکید بر قابلیت اتکاي اقلام تعهدي COA = از آنها در دسترس باشد.با توجه به هدف اصلی این پژوهش شرکتهاي سرمایه گذاري شرکتهاي بیمه اي بانکها با توجه به عدم هماهنگی نوع فعالیت و صورتهاي مالی آنها از جامعه آماري این پژوهش حذف شده اند و با توجه به اینکه در اکثر جوامع بدین صورت معمولا نمونه اي با حجم 5 واحد توزیع نرمال دارد در این پژوهش تعداد نمونه با استفاده از روش نمونه گیري تصادفی معادل 7 شرکت در نظر گرفته شده است که در نهایت نمونه این پژوهش را 7 شرکت با 35 سري داده (سال شرکت) تشکیل داده است. در این پژوهش پایداري سود با توجه به قابلیت اتکاي اقلام نقدي و تعهدي سود مورد بررسی قرار میگیرد که فرضیات آن به شرح زیر است : فرضیه ) پایداري سود عنصر نقدي سود بیشتر از پایداري سود عنصر تعهدي سوداست. فرضیه ) پایداري سود عنصر نقدي سود بیشتر از پایداري سود بخش اقلام تعهدي فعالیت هاي عملیات جاري است. فرضیه 3) پایداري سود عنصر نقدي سود بیشتر از پایداري سود بخش اقلام تعهدي فعالیت هاي عملیات غیر جاري است. فرضیه 4) پایداري سود عنصر نقدي سود بیشتر از پایداري سود بخش اقلام تعهدي فعالیت هاي تامین مالی است. همانطور که بیان شد کل اقلام تعهدي را به سه گروه طبقه بندي شدند که عبارت بودند از : WC که اقلام تعهدي طبقه فعالیت هاي عملیاتی جاري (سرمایه در گردش) که اقلام تعهدي NCO طبقه فعالیت هاي عملیاتی غیر جاري و FIN که طبقه اقلام تعهدي فعالیت هاي تامین مالی که هر کدام از این سه طبقه اقلام تعهدي از طریق اطلاعات ترازنامه اي شرکتها که ابتدا به مولفه هاي بدهی و دارایی مربوطه شان تجزیه شدند و سپس از فرمولهاي زیر آنها محاسبه گردیدند بدست آمده اند. :WC تغییر در سرمایه در می شود: گردش که بصورت زیر تعریف سرمایه گذاریهاي کوتاه مدت وجه نقد دارایی هاي حصه جاري وامهاي بلند مدت- بدهی هاي جاري جاري COL = :NC تغییر در فعالیت هاي عملیاتی غیر جاري که بصورت زیر تعریف می شود: NCO = NCO t - NCO t- NCO = NCOA NCOL سرمایه گذاریها داراییهاي جاري - کل داراییها = NCOA وامهاي بلند مدت بدهی هاي جاري کل بدهی ها NCOL = : FIN تغییر در فعالیت هاي تامین مالی که بصورت زیر تعریف می شود : FIN =FINt FIN t- FIN = FINA FINL سرمایه گذاري کوتاه مدت+ سرمایه گذاریهاي بلند مدت = FINA وام هاي بلند مدت + حصه جاري وام هاي بلند مدت = FINL وامهاي کوتاه مدت+ براي تجزیه و تحلیل پایداري سود از بازده داراییها (ROA) استفاده شده است بدین صورت که از درآمد عملیاتی پس از کسر استهلاك که از طریق تقسیم به کل داراییهاي همان سال متوازن شده است استفاده گردیده است. این پژوهش به بررسی پایداري سود شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با تاکید بر قابلیت اتکاي اقلام سود از جمله نقدي و تعهدي می پردازد که طبق فرضیه اول چنین پیش بینی شده است که پایداري سود عنصر نقدي سود بیشتر از پایداري سود عنصر تعهدي آن است که این پیش بینی می تواند به واسطه مدل رگرسیون زیر تست گردد: که در آن ROA t+ = CE t + TACC t + t+ ROA t+ همان سود سال +t و CE t سود نقدي سال tام می باشد که از کسر مجموع اقلام تعهدي از سود همان سال بدست آمده است. پس اولین پیش بینی ما یعنی فرضیه اول بصورت شکل < می گیرد. از مدل رگرسیون چند متغیره زیر که بطور همزمان شامل تمام اقلام تعهدي می شود براي تست فرضیه هاي دوم تا چهارم استفاده می گردد: ROA t+ = CE t + WC t + NCO t + FIN t + t+ WC = WC t WC t- WC = COA COL

5 فصلنامه پژوهشهاي مدیریت ویژهنامه شماره هاي 94 و 95 بهار و تابستان / 39 6 بنابراین با توجه به مدل رگرسیون بالا پایداري سود عنصر نقدي سود را می سنجد در حالیکه هر یک پایداري سود عنصر اقلام تعهدي مربوط به خود را اندازه گیري می کند براي بررسی و برآورد مدل کلی از تحلیل پانلی استفاده شده است که هدف آن برآورد پارامترهاي پارامترهاي براي فرضیه اول پژوهش و برآورد براي فرضیه هاي دوم تا چهارم پژوهش با استفاده از روش حداقل مربعات ترکیب شده (PLS) است و درنهایت پس از برآورد ضرایب با استفاده از آزمون والد برابري یا عدم برابري ضرایب برآورد شده آزمون می شود. در فرضیه دوم تا چهارم پیش بینی شده است که پایداري سود عنصر نقدي به ترتیب بیشتر از پایداري سود عنصر تعهدي فعالیت هاي عملیاتی جاري (سرمایه در گردش) فعالیتهاي غیر عملیاتی و فعالیتهاي تامین مالی سود است که طبق مدل رگرسیون چند متغیره بالا فرضیه دوم بصورت > فرضیه سوم بصورت > و فرضیه چهارم بصورت > مطرح می شود. در این پژوهش طبق مدل پژوهش ریچاردسون (5) براي اندازه گیري پایداري سود از سود عملیاتی سال بعد که از طریق تقسیم به کل دارایی هاي همان سال همگن شده است بعنوان مبنایی براي اندازه گیري پایداري سود شرکتهاي نمونه استفاده می شود. همچنین سود به اجزاي آن تفکیک شده است. بدین ترتیب سود مبناي تعهدي بر اساس مدل پژوهش ریچاردسون به اجزایی همچون اقلام تعهدي فعالیتهاي عملیاتی جاري اقلام تعهدي فعالیت هاي عملیاتی غیر جاري و اقلام تعهدي فعالیتهاي تامین مالی تجزیه می شود. اجزاي سود با توجه به ماهیت و قابلیت اتکاي آنها درجه بندي شده اندکه تعریف عملیاتی قابلیت اتکاي اجزاي سود به شرح نگاره است. همچنین جمع کل اقلام تعهدي برابر است با جمع اقلام تعهدي فعالیت هاي عملیاتی جاري و عملیاتی غیر جاري و تامین مالی. نگاره - تعریف عملیاتی قابلیت اتکاي اجزاي سود اجزاي سود جز نقدي سود جز تعهدي سود (طبقه سرمایه در گردش) جز تعهدي سود(طبقه فعالیتهاي عملیاتی غیر جاري) جز تعهدي سود (طبقه فعالیتهاي تامین مالی) یافته هاي پژوهش تعریف عملیاتی قابلیت اتکاي اجزاي سود بسیار بالا متوسط پایین بالا یکی از مهمترین فرضیات رگرسیونی نرمال بودن باقیماندههاي مدل است. به منظور تعیین نرمال بودن باقیمانده هاي مدل ازآزمون کولموگورف اسمیرنف استفاده شده است که نتایج آن به شرح نگاره می باشد. همانگونه که از نگاره ملاحظه می شود مقادیر سطح معنیداري براي متغیر +t ROA در سالهاي بیشتر از 5 درصد می باشد که بیانگر نرمال بودن متغیر وابسته می باشد. نگاره : نتایج حاصل از آزمون کلموگروف اسمیرنوف آماره Z سال تعداد مشاهدات پارامترهاي توزیع نرمال میانگین انحراف معیار سطح معنی دار,87,596,5, ,439,867,43, ,496,83,59, ,88,586,44, ,89,63,45,

6 / 6 پایداري سود در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با تاکید بر قابلیت اتکاي اقلام تعهدي it فرضیه اول پژوهش به صورت زیر بیان شده است: پایداري سود عنصر نقدي سود بیشتر از پایداري سود عنصر تعهدي سود می باشد. مدل فرضیه اول بصورت مقابل می باشد : ROA it+ = β + βce it + βtacc it + εit به منظور مشخص شدن ارتباط بین متغیرهاي این مدل از نمودارهاي پراکنش (scatter) استفاده شده است که این نمودارها بیانگر وجود رابطه مثبتی بین متغیر وابسته این مدل ) +t (ROA که سود سال آتی می باشد و متغیرهاي مستقل مدل ) t (CE و ) t (TACC می باشد. فرض صفر و فرض مقابل براي معنیداري مدل به صورت زیر است: H: مدل معنی داري وجود ندارد. H: مدل معنی داري وجود دارد. در نگاره 3 نتایج حاصل از تحلیل پانلی داده ها آورده شده است. همانگونه که از نگاره 3 ملاحظه می گردد مقدار احتمال (سطح معنیداري) F برابر با / است. چون این مقادیر کمتر از /5 است بنابراین فرض صفر در سطح اطمینان 95 درصد رد میشود یعنی مدل معنی دار است. میزان ضریب تعیین برابر با /66 است. میزان ضریب تعیین شدت ارتباط را نشان میدهد که این مقدار در عمل مقدار بالایی است یعنی 66 درصد از تغییرات متغیر وابسته توسط این دو متغیر قابل بیان یا پیش بینی است. همچنین مقدار آماره دوربین واتسون برابر با /77 است که این مقدار عدم خودهمبستگی را نشان میدهد. عدم خود همبستگی باقیمانده ها یکی از پیش فرضهاي مدلهاي رگرسیونی یا پانلی است این بدان معناست که باقیمانده هاي مدل همبستگی پیاپی نداشته و مستقل از همدیگر هستند به طور تجربی مقادیر نزدیک به مقدار آماره دوربین واتسون حاکی از عدم وجود خودهمبستگی است. براي برآورد پارامترهاي مدل (شیب و عرض از مبداء) فرض صفر و فرض مقابل به شرح زیر است : : i i,, : i بنابراین همانگونه که در نگاره 4 ملاحظه میشود مقدار t, براي شیب CE t برابر با 3/9 و براي شیب TACC t برابر /67 و مقدار t براي عرض از مبداء برابر با 5/53 است که حاکی از رد فرض صفر براي شیبها و عرض از مبداء است بنابراین مدل به صورت زیر برآورد می گردد. ROA / 75TACC it / 3 / 83CE it ضریب همبستگی سطح معنی دار نگاره 3- خلاصه مدل رگرسیون فرضیه اول ضریب ضریب تعیین آماره دوربین آماره Z تعیین تعدیل شده واتسون 333,85,77,66, Variable متغیر نگاره 4 - محاسبات آماري مربوط به برآورد ضرایب فرضیه اول Prob احتمال t-statistic آماره t 5,57 3,93,667 Std.Error خطاي استاندارد,4,7,34 Coefficient ضریب میزان تاثیر,3,83,75 C CE t TACC t

7 فصلنامه پژوهشهاي مدیریت ویژهنامه شماره هاي 94 و 95 بهار و تابستان / فرضیه دوم پژوهش: پایداري سود عنصر نقدي سود بیشتر از پایداري سود اقلام تعهدي سرمایه در گردش می باشد. فرضیه سوم پژوهش: پایداري سود عنصر نقدي سود بیشتر از پایداري سود اقلام تعهدي فعالیتهاي عملیاتی غیر جاري می باشد. فرضیه چهارم پژوهش: پایداري سود عنصر نقدي سود بیشتر از پایداري سود اقلام تعهدي فعالیتهاي تامین مالی می باشد. مدل فرضیه هاي دوم تا چهارم بصورت زیر می باشد : ROA it+ = β + βce it + βδwc it + β3δnco it + β4δfin it + εit به منظور مشخص شدن ارتباط بین متغیرهاي این مدل از نمودارهاي پراکنش (scatter) قبل از برازش مدل استفاده شده است که این نمودارها بیانگر وجود رابطه مثبتی بین متغیر وابسته این مدل ) +t (ROA که سود سال آتی می باشد و متغیرهاي مستقل مدل ) t ( WC ) t ( NCO و ) t ( FIN می باشد. فرض صفر و فرض مقابل براي معنیداري مدل به صورت زیر است: : H مدل معنی داري وجود ندارد. H: مدل معنی داري وجود دارد بین هر دو متغیرمستقل و معناداري وجود دارد. ROA t+ آتی رابطه مثبت و نمودار پراکنش باقیمانده ها را در مقابل مقادیر برآورد شده نشان میدهد که نداشتن الگو در این نمودار حاکی از همسانی واریانس است. پس از برآورد مدل براي بررسی برابري یا عدم برابري ضرایب CE it و TACC it فرض صفر و فرض مقابل بصورت زیر است: : : طبق نتایج بدست آمده از آزمون والد مقدار احتمال مربوط به آماره والد برابر با /5 است که چون این عدد کوچک تر از مقدار /5 می باشد بنابراین فرض صفر یعنی برابري ضرایب براي دو متغیر رد میگردد و این بدین معنی است که مقدار ضریب سود نقدي (CE) از مقدار ضریب سود تعهدي (TACC) بصورت معناداري بزرگتر بوده که این موضوع بیانگر تایید فرض اول پژوهش یعنی پایداري بیشتر عنصر سود نقدي نسبت به پایداري عنصر سود تعهدي است. فرضیه هاي دوم تا چهارم پژوهش به صورت زیر بیان شده است: Scatterplot Dependent Variable: ROAt+ 6 Regression Standardized Residual Regression Standardized Predicted Value نمودار - پراکنش باقیمانده ها در مقابل مقادیر برآورد شده در فرضیه اول 3

8 / 64 پایداري سود در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با تاکید بر قابلیت اتکاي اقلام تعهدي همانگونه که در نگاره 6 ملاحظه میشود مقدار t, براي شیب CE t برابر با 8/4 و براي شیب WC t برابر 9/97 براي شیب NCO t برابر 3/87 براي شیب FIN t برابر 64/44 و مقدار t براي عرض از مبداء برابر با 5/889 است که حاکی از رد فرض صفر براي شیبها و عرض از مبداء است بنابراین مدل به صورت زیر برآورد میشود: ROA it + = / 35 + / 864CE it + / 79ΔWC it + / 75ΔNCO it + / 86ΔFINit در نگاره 5 نتایج حاصل از تحلیل پانلی داده ها آورده شده است. مقدار احتمال F برابر با / است. چون این مقادیر کمتر از /5 است بنابراین فرض صفر در سطح اطمینان 95 درصد رد میشود یعنی مدل معنی دار است. میزان ضریب تعیین برابر با /65 است. میزان ضریب تعیین شدت ارتباط را نشان میدهد که این مقدار در عمل مقدار بالایی است یعنی 65 درصد از تغییرات متغیر وابسته توسط این دو متغیر قابل بیان یا پیش بینی است همچنین مقدار آماره دوربین واتسون برابر با /75 است که این مقدار عدم خودهمبستگی را نشان میدهد. براي برآورد پارامترهاي مدل ) شیب و عرض از مبداء) فرض صفر و فرض مقابل به شرح زیر است: بین همه متغیرهاي مستقل و معناداري وجود دارد. ROA t+ رابطه مثبت و نمودار پراکنش باقیمانده ها در مقابل مقادیر برآورد شده را نمایش می دهد. نداشتن الگو در این نمودار حاکی از همسانی واریانس است. : i : i i,,,3,4 ضریب همبستگی سطح معنی دار نگاره 5- خلاصه مدل رگرسیون فرضیه دوم تا چهارم ضریب ضریب تعیین آماره دوربین آماره Z تعیین تعدیل شده واتسون 54,357,746,643,647,84 نگاره 6- محاسبات آماري مربوط به برآورد ضرایب فرضیه دوم تا چهارم Prob احتمال t-statistic آماره t 5,889 8,46 9,968 3,87 44,638 Std.Error خطاي استاندارد,6,3,4,5,8 Coefficient ضریب میزان تاثیر,35,864,79,75,86 Variable متغیر C CE t WC t NCO t FIN t Dependent Variable: ROAt+ 6 Regression Standardized Residual Regression Standardized Predicted Value 3 نمودار - نمودار پراکنش باقیمانده ها در مقابل مقادیر برآورد شده در فرضیه هاي دوم تا چهارم

9 فصلنامه پژوهشهاي مدیریت ویژهنامه شماره هاي 94 و 95 بهار و تابستان / فرضیه اول فرضیه دوم فرضیه سوم فرضیه چهارم نگاره 7: خلاصه نتایج فرضیه هاي پژوهش پایداري سود عنصر نقدي سود بیشتر از پایداري سود اقلام تعهدي سود است. پایداري سود عنصر نقدي سود بیشتر از پایداري سود اقلام تعهدي سرمایه در گردش است. پایداري سود عنصر نقدي سود بیشتر از پایداري سود اقلام تعهدي فعالیتهاي عملیاتی غیر جاري است. پایداري سود عنصر نقدي سود بیشتر از پایداري سود اقلام تعهدي فعالیتهاي تامین مالی است. تاي ید تاي ید تاي ید تاي ید پس از برآورد مدل براي براي بررسی برابري یا عدم برابري ضرایب CE it و NCO it WC it و FIN it فرض صفر و فرض مقابل به صورت زیر است: طبق نتایج بدست آمده از آزمون والد مقدار احتمال مربوط به آماره والد براي فرضیه دوم برابر با /6 و براي فرضیه سوم برابر / و براي فرضیه چهارم برابر /34 است که چون این اعداد کوچک تر از مقدار /5 می باشد بنابراین فرض صفر یعنی برابري ضرایب براي متغیرها رد میگردد و این بدین معنی است که مقدار ضریب سود نقدي (CE) از مقدار ضریب اقلام تعهدي (WC) (NCO) و (FIN) بصورت معناداري بزرگتر بوده که این موضوع بیانگر تایید فرض دوم سوم و چهارم پژوهش یعنی پایداري بیشتر عنصر سود نقدي نسبت به پایداري سود اقلام تعهدي سرمایه در گردش اقلام تعهدي فعالیتهاي غیر جاري و اقلام تعهدي فعالیتهاي تامین مالی است. بحث و نتیجه گیري هر یک از فرضیات این پژوهش با استفاده از مدلهاي رگرسیونی مورد آزمون قرار گرفتند که خلاصه نتایج بدست آمده از آزمون آنها در نگاره 7 آمده است. همانطور که مورد اشاره قرار گرفت هر چقدر قابلیت اتکاي اجزاي سود بیشتر شود پایداري آنها نیز بیشتر می شود. در این پژوهش مدل ریچاردسون با داده هاي شرکت هاي ایرانی که در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده اند مورد بررسی قرار گرفت. در فرضیه اول پایداري عنصر نقدي و پایداري عنصر تعهدي و در فرضیه دوم تا چهارم پایداري عنصر نقدي با پایداري اجزاي تعهدي مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت که تمامی فرضیات فوق مورد تایید قرار گرفتند. تایید فرضیات فوق تا حدود زیادي منطبق با نتایج پژوهش ریچاردسون است و این بدین معنی است که در شرکتهاي مورد بررسی پایداري عنصر نقدي تفاوت معناداري با پایداري عنصر تعهدي و اجزاي آن دارد و هنگامی که عنصر تعهدي سود بصورت غیر معمول بزرگ یا کوچک می شود سود داراي پایداري کمتري است.نتایج فوق نشان می دهد سود شرکتهایی که در آنها عنصر نقدي سود سهم بیشتري از کل سود را تشکیل می دهد پایداري بیشتري خواهند داشت بنابراین اگر سرمایه گذاران در تصمیم گیري هاي خود میزان پایداري سود را نادیده بگیرند ممکن است در قیمت گذاري اوراق بهادار دچار اشتباه شده و از این رو متحمل هزینه هاي جبران ناپذیري گردند فهرست منابع ( ( برقعی زهراسادات 385 "بررسی رابطه خطاي برآورد اقلام تعهدي با کیفیت سود (پایداري سود)" پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران ظریف فرد احمد امین ناظمی 383 "بررسی نقش سود حسابداري و جریانهاي نقدي در سنجش عملکرد شرکت هاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" بررسی هاي حسابداري و حسابرسی (3 کردستانی غلامرضا 383 " (4 بررسی رابطه بین کیفیت سود و واکنش بازار به تغییرات سود نقدي " رساله دکترا دانشگاه تهران 5 مشایخی بیتا مهدي محمدآبادي و رضا حصارزاده 388 "تاثیر محافظه کاري حسابداري بر پایداري و توزیع سود " بررسی هاي حسابداري و حسابرسی شماره : : : 4 : 4 : : 3 3

10 / 66 پایداري سود در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با تاکید بر قابلیت اتکاي اقلام تعهدي مومنی منصور علی فعال قیومی 386 "تحلیل آماري با استنباط از " Spss انتشارات کتاب سبز خواجوي عسکري 389 شکر اله هاشم ولی پور سهیلا و "بررسی تاثیر محافظه کاري بر پایداري سود شرکت هاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"شماره ) Allen. J, Larson. R, Sloan. G, () "Accrual Reversals, Earnings and stock Returns". On line 8) Barth, M. Cram, D, and Nelson, K., () Accruals the prediction of future cash flow Journal of Accounting Review, 76, ) Dechows P. M. and Dichev, I. () the quality of accruals and earnings: the role of accrual estimation errors. The accounting Review 77, ) Dechow, P. M., Richardson, S. A., Sloan, R. G., (4), The persistence and pricing of the cash Component of earnings. Working paper, university of Michigan, Ann Arbor, MI. ) Hee, W Kevin, ()," Quality of Earnings Changes as Reflected by Changes in Earnings Persistence Around Earnings Restatements", On line, ) Jones (99). "Earnings management during import relief investigation" Journal of Accounting Research,, 9. 3) Paek, W., Chen, L.H.and Sami. H, (7), "Accounting Conservatism, Earnings Persistence and Pricing Multiples On Earnings", On line, 4) Richardson S. A., Sboan R. C. Soliman, I, (5), Accrual reliability, earning persistent and stock prices on line 5) Sloan, R. G "Do Stock, Prices fully reflect information in accrual and cash flow about future earning?" The accounting Review 7, (5 (6 یادداشتها Panel Analysis Pooled least squares